فصل صفر - مقدمه - ٢

روند تکامل تاریخی
الف) راک-اند-رول
گفتیم که نخستین گونه‌‌ی راک یعنی راک-اند-رول در دهه‌‌ی ١٩۵٠ در ایالات متحده شکل گرفت و عمدتاً متأثر از موسیقی جنوب امریکا (مثلاً نیواورلئان) بود. راک-اند-رول ترکیبی بود از نوعی ریتم-اند-بلوز به نام بلوز پرشی، سبک موسوم به "دو واپ" () متأثر از گاسپل، سبک بوگی-ووگی () متأثر از پیانو، و هانکی-تانک () که نوعی موسیقی کانتری است.

پس از پایان جنگ جهانی دوم، راک-اند-رول در نیویورک جایگزین سبک تین پن الی () در ترانه‌‌سازی شد، سبکی به جا مانده از اواخر قرن نوزدهم و غالب در موسیقی امریکا.
راک-اند-رول در واقع نامی است که آلن فرید ()، یکی از مجریان موسیقی (دی.جی) رادیو، برای موسیقی ریتم-اند-بلوز سیاهان ابداع کرد. مخاطبان اصلی ترانه‌‌های راک-اند-رول نوجوانان طبقه‌‌ی متوسط بودند و گرایش نوجوانان به این سبک باعث شد شرکت‌‌های موسیقی شروع به سرمایه‌‌گذاری برای این سبک نوپا کنند. پت بون () از موفق‌‌ترین خوانندگانی بود که به مسائل مورد علاقه‌‌ی جوانان آن دوره (دوره‌‌ی پس از جنگ جهانی دوم) می‌‌پرداخت: مسائل عشقی و جنسی، بحران شخصیت، آزادی فردی، و سایر مشکل‌‌های آن زمان.

در این زمان چاک بری (Chuck Berry) با سابقه‌‌ای که از نوازندگی در سبک‌‌های ریتم-اند-بلوز و کانتری پیدا کرده بود سبک خاص خود را در نوازندگی پدید آورد. لیتل ریچارد نیز در خوانندگی و ترانه‌‌سازی نوآوری‌‌هایی کرد. و پس از وی الویس پریسلی راک-اند-رول را رایج‌‌تر کرد. ترکیب استاندارد چهارسازه (یعنی طبل‌‌ها و گیتارهای لید و ریتم و بیس) ابتکاری بود از بادی هالی () در تگزاس. دوران طلایی راک-اند-رول از ١٩۵۵ تا ١٩۵٩ بیشتر نپایید.

در اوایل دهه‌‌ی ١٩٦٠ نقش شرکت تولیدکننده‌‌ی موسیقی نیز مهم‌‌تر شد. فیل اسپکتور (Phil Spector) با استفاده از تکنیک‌‌های پیشرفته و پیچیده‌‌ی استودیوی موسوم به دیوار صدا که ترکیبی از ارکستر حجیم بود موفق به تولید هیت‌‌هایی شد.

در سال ١٩۶٢ بری گوردی () با ایجاد شرکت ضبط موتاون (Mowtown) در شهر دیترویت در ایالت میشیگان امریکا بازار راک را گسترش داد. گروه‌‌ها و افراد معروفی که با موتاون کار کرده‌‌اند عبارتند از: سوپریمز (به رهبری دایانا راس)، تمپتیشنز (Temptation)، و اسموکی رابینز (Smokey Robins). سبک‌‌های شاخص دیگر این دوره سِرف (مانند گروه کالیفرنیایی بیچ بویز)، و فولک شهری (نهضت روستای گرینویچ واقع در نزدیکی نیویورک - که باب دیلن از چهره‌‌های آن است) را شامل می‌‌شود.

ب) هجوم بریتانیایی‌‌ها
در سال ١٩۶۴ گروه انگلیسی بیتل‌‌ها وارد نیویورک شدند تا در یکی از برنامه‌های تلویزیونی به نام "شوی اد سولیوان" ظاهر شوند (سابقه‌‌ی اجرای این برنامه از ١٩۴٨ تا ١٩٧١ بود). بیتل‌‌ها سبک نوازندگی چاک بری و بادی هالی را با سبک ترانه‌‌سازی تین پن الی ترکیب کردند؛ گروه انیمالز (Animals) سبک بلوز را با ریتم-اند-بلوز ترکیب کردند؛ و رولینگ استونز (Rolling Stones) نیز بلوز شیکاگویی را با موسیقی زورمند آمیختند. امریکاییان این دوره را دوره‌‌ی هجوم بریتانیایی‌‌ها نامگذاری کردند.

در ابتدا امریکاییان به گروه‌‌های انگلیسی چندان توجهی نداشتند اما به زودی موفقیت گروه‌‌های انگلیسی بر امریکاییان تأثیر گذاشت و نتیجه‌‌ی آن، تغییراتی بود نظیر اجرای زنده باب دیلن به همراه یک گروه نوازندگان سازهای برقی، شکل‌‌گیری گروه بِردز (Byrds) در سبک راک فولک، و شکل‌‌گیری گروه بوفالو در اسپرینگ فیلد که با ترکیب راک و کانتری-اند-وسترن سبک راک کانتری را پدید آوردند.

در اواخر دهه‌‌ی ١٩۶٠ سبک‌‌های راک متنوع‌‌تر شد و جایگاه خود را در موسیقی عامیانه محکم‌‌تر می‌‌کرد. در سال ١٩۶٧ بیتل‌‌ها با آلبوم ”گروه کلوپ دل‌‌های تنهای گروهبان پپر“‌(Sergent Pepper Lonely Heart Club Band) نخستین آلبوم مفهوم را به بازار عرضه و استاندارد نوینی را در ضبط استودیویی پایه‌‌گذاری کردند. هنرمندان امریکایی نیز دوباره با ایجاد فرم‌‌ها، تکنولوژی‌‌ها و سبک‌‌هایی به این پدیده واکنش نشان دادند:

• راک سان فرانسیسکو یا راک روان‌‌گردان که در حدود ١٩۶۶ و تحت تأثیر مصرف داروهای توهم‌‌زا مانند لزرژیک اسید دی اتیل آمید (ال.اس.دی) پدید آمد
• هنر روان‌‌گردان و نمایش‌‌های نور
• تأکید بر خودجوشی و بداهه‌‌نوازی و فرم آزاد نوازندگی و خوانندگی.
• قطعه‌‌های طولانی بداهه‌‌نوازی موسوم به جم (jam) نیز توسط جری گارسیا (Jerry Garcia) و گروه گریتفول دِد (Grateful Dead مرده‌‌ی ممنون) به ظهور رسید.

مرکز مهم دیگر در دهه‌‌ی ١٩۶٠ برای رشد راک شهر لس آنجلس بود که در آن جیم موریسون، دانشجوی رشته‌‌ی فیلم‌‌سازی دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس (یو.سی.ال.ای)، گروه دورز (The Doors) را شکل داد و فرانک زاپا (Frank Zappa) نیز با تشکیل گروه "مادران اختراع" (Mothers of Invention) فرم‌‌های تازه‌‌ای در آهنگ‌‌سازی پدید آورد.

در اواخر دهه‌‌ی ١٩۶٠ «راک سخت» یا «هارد راک» ظهور کرد که صداهای گوش‌‌خراش و بلند و تک‌‌نوازی‌‌های گیتار از نشانه‌‌های بارز آن بودند.

در این دوره جیمی هندریکس و اریک کلپتون نیز در انگلستان درخشیدند. در امریکا نیز راک جنوبی، راک جاز، و راک لاتین (ترکیبی از موسیقی امریکای لاتین، جاز، راک، و ریتم-اند-بلوز که کارلوس سانتانا نماینده‌‌ی آن است) پدید آمد.

پ) دهه‌‌ی ١٩٧٠
در آغاز دهه‌‌ی ١٩٧٠ راک تحت سلطه‌‌ی گروه‌‌هایی چون رولینگ استونز، ایگلز، فلیت وود مک، شیکاگو، و افرادی چون استیوی واندر و التون جان در آمد. هر یک از اینان با تولید چندین آلبوم به فروش‌‌های میلیونی دست یافتند و باعث پیشرفت و سرمایه‌‌گذاری بیشتر در صنعت موسیقی راک شدند.

در سبک «هِوی متال» (فلز سنگین) نیز (که در ابتدا به خاطر ساختار ترانه‌‌های آن به سبک «انفجاری» معروف بود) گروه‌‌هایی چون لد زپلین (زپلین سربی)، بلک سبت (شنبه‌‌ی سیاه) و دیپ پرپل (مخمل سیر) ظهور کردند.

«راک هنری» یا «راک پیشرونده» نیز توسط افراد و گروه‌‌هایی چون امرسون، لیک اند پامر، پیتر گابریل (از گروه جنسیس)، و گروه پینک فلوید تحت تأثیر موسیقی کلاسیک و استفاده از نمایش‌‌های پیچیده شامل فیلم و نور در هنگام اجرای زنده تکامل یافت.

«راک درخشنده» که آرایش و بزک غلیظ چهره و پوشیدن لباس‌‌های زرقی-برقی و پولک‌‌دوزی شده از نشانه‌‌های آن است توسط افرادی چون دیوید بویی و مارک بولن و گروه‌‌های کویین و کیس رایج شد.

سبک «دیسکو» که در آن با شروع آهنگ به تدریج بیس و طبل افزوده می‌‌شود پس از فیلم «تب شنبه شب» در سال ١٩٧٧ به اوج رسید. موسیقی این فیلم اثر گروه بی جیز () بود.

در دهه‌‌ی ١٩٧٠ با ترکیب راک و سول، سبک فانک پدید آمد.

در سال ١٩٧۶ «راک پانک» (راک آشغال) در واکنش به راک رایج و پولساز یعنی راک هنری ظهور کرد. مشخصه‌‌ی این سبک، موسیقی سریع، خام و سایشی بود. گروه‌‌هایی چون سکس پیستولز ()، کلش ()، و پلیس نمایندگان این سبک به شمار می‌‌روند.

در این دوره هنرمندان شهر کینگستون در جاماییکا تحت تأثیر دین رستافریان () و در اعتراض به مسایل سیاسی، با ترکیب موسیقی محلی جاماییکا و ریتم-اند-بلوز امریکایی سبک رِگه () را پدید آوردند. جیمی کلیف () با بازی در فیلم ”هر چه سخت‌‌تر بیایند“ () دانشجویان کالج‌‌های امریکا را به سبک رگه علاقه‌‌مند کرد. اما فوق‌‌ستاره‌‌ی این سبک باب مارلی () جاماییکایی است که هنگام مرگ در سال ١٩٨١ از مشهورترین خوانندگان جهان بود.

علیرغم ظاهر آشفته و ظهور سبک‌‌های مختلف، راک در دهه‌‌ی ١٩٧٠ شکل متمرکزتر و منسجم‌‌تری به خود گرفت. گردهم‌‌آیی‌‌های خودجوش و کوچک دهه‌‌ی ١٩۶٠ با اجراهای عظیم و کاملاً تنظیم‌‌شده‌‌ی کنسرت‌‌های استادیومی در دهه‌‌ی ١٩٧٠ جایگزین شد. ایستگاه‌‌های بزرگ و ملی جای ایستگاه‌‌های رادیویی کوچک و محلی را گرفتند و در راستای فروش و تبلیغ محصول‌‌های خاص فعالیت کردند. موفقیت تجاری و اقتصادی گروه‌‌های راک تشویق‌‌کننده‌‌ی شرکت‌‌های بزرگ برای سرمایه‌‌گذاری در این صنعت و به ویژه گروه‌‌ها و افرادی شد که فروش چند میلیونی کارهای آنها تضمین شده بود. البته به همان میزان که احتمال سود فروش آلبوم‌‌ها بیشتر می‌‌شد احتمال ضرر نیز بیشتر می‌‌شد. برای نمونه صنعت موسیقی راک در امریکا بین سال‌‌های ١٩٧٨ تا ١٩٨٢ متحمل یک میلیارد دلار ضرر به خاطر فروش نرفتن آلبوم‌‌ها و به همین میزان ضرر به خاطر اجراهای زنده شد.