فصل صفر - مقدمه - ١

این نوشته از فصل صفر کتابم به نام ”راستی کدام‌تان پینک است؟“ گرفته شده و استفاده از اون به شرط نقل منبع آزاد اه.

موسیقی راک (rock) به دسته‌‌ای از سبک‌‌های مختلف و به هم مرتبط موسیقی غربی اطلاق می‌‌شود که از حدود ١٩۵۵ رایج و شایع شده‌‌اند. ریشه‌‌های راک در ایالات متحده شکل گرفت اما تحت تأثیر گرایش‌‌های چون گاسپل (Gospel به معنی انجیل. سبک موسیقی کلیسایی)، بلوز (blues به معنی غمناک)، کانتری-اند-وسترن (country-and-western)، موسیقی کلاسیک، موسیقی فولک (folk)، موسیقی الکترونیک، و موسیقی‌‌های عامیانه‌‌ی (pop یا پاپ) آسیا، آفریقا و امریکای لاتین قرار داشته و بر آنها نیز تأثیر گذاشته است.

اگرچه پیشگامان راک بیشتر سیاهانی چون لیتل ریچارد (Little Richard)، چاک بری (Chuck Berry) و جیمی هندریکس (Jimi Hendrix) بودند اما امروزه موسیقی راک بیشتر به موسیقی بعد از ١٩۵٩ اطلاق می‌‌شود که در آن سفیدپوستان نقش غالب‌‌تری داشته‌‌اند.

واژه‏ی راک در این مورد به معنی ”حرکت به عقب و جلو“ است. مانند rocking-chair که صندلی راحتی است. یا rock the cradle به معنی تکان دادن گهواره. و علت نامگذاری این سبک حرکت عقب و جلوی خواننده و نوازنده و نیز رقصی است که با آن می‏شده.

سبک‌‌های عمده‌‌ی راک عبارتند از:

۱) راک-اند-رول (rock-n-roll یا R&R) که ژانر (genre) نخست راک است و در دهه‌‌ی ١٩۶٠ شکل گرفت.

۲) ریتم-اند-بلوز (rhythme-and-blues یا R&B) که بیشتر تحت تأثیر سبک بلوز و نوازندگان سیاه امریکایی قرار دارد.

هر یک از این ژانرها نیز خود چند سبک دیگر را در بر می‌‌گیرد مانند هوی راک (heavy rock یا هارد راک hard rock)، پانک (punk)، آلترنیتیو (alternative)، و گرانج (grundge).

اگرچه شهرهایی چون نیویورک در امریکا، کینگستون در جاماییکا، و لیورپول در انگلستان منشا بسیاری از نوآوری‌‌ها در راک بوده‌‌اند اما اکنون دیگر راک پدیده‌‌ای جهانی شده است.

عناصر موسیقایی
ساز عمده و محوری در بیشتر گونه‌‌های راک، گیتار برقی است. افرادی که در تاریخچه‌‌ی این ساز نقش برجسته‌‌ای داشته‌‌اند عبارتند از:

- چارلی کریستین (Charlie Christian) که در دهه‌‌ی ١٩٣٠ آن را به عنوان سازی جدا و برای تک‏نوازی به کار برد؛

- آرون واکر (Aaron T. Walker) که در سال ١٩۴٢ برای نخستین بار با وصل کردن گیتار به آمپلی‌‌فایر آهنگ ضبط کرد؛

- لئو فندر (Leo Fender) که در سال ١٩۴٨ اقدام به تولید انبوه گیتار برقی کرد و هنوز گیتارهای فندر جزء بهترین گیتارها هستند؛

- لس (لستر) پاول (Lester Paul) که در دهه‌‌ی ١٩۵٠ با قطعات ابتکاری، گیتار برقی را مطرح و رایج کرد.

- چاک بری در دهه‌‌ی ١٩۵٠ پایه‌‌گذار سبک خاصی در نوازندگی شد که بر شکل‌‌گیری راک بسیار تأثیرگذار بود.

با شروع دهه‌‌ی ١٩۶٠ افرادی چون جیمی هندریکس، اریک کلپتون (Eric Clapton) و کارلوس سانتانا (Carlos Santana) با استفاده از تقویت صدا (amplification)، پس‏خورد یا فیدبک (اِعمال تغییراتی روی صدا)، و سایر دستگاه‌‌های الکترونیک توان موسیقایی گیتار برقی را افزایش دادند.

دیگر سازهای رایج در راک عبارتند از:
- گیتار بیس (bass guitar گیتار باس یا بم گیتار) برقی (که فندر در ١٩۵١ آن را به بازار داد)

- سازهای کلیدی (کی‌‌بورد) شامل پیانو و ارگ برقی (ارگ هاموند Hammond Organ) و سینته‌‌سایزر (synthesizer)

- مجموعه‌‌ی طبل‌‌ها یا سازهای کوبه‌‌ای (percussion یا پرکاشن) که از ابداعات سیاهان امریکایی است و از سبک جاز (Jazz) و ریتم-اند-بلوز به راک راه یافته است.

در ژانرهای مختلف سازهای دیگری افزوده می‌‌شوند مثلاً در جاز و سول، سکسوفون (saxophone ساخته‏ی آدولف سکس Adolf Sax در سال ١٨۴۶) ساز مهمی است. و یا در بیشتر گروه‌‌های هوی راک سازهای کلیدی (کی‏بورد) نقش چندانی ندارند و یا به کلی حذف می‌‌شوند. ابزار دیگری که در موسقی راک مهم است میکروفون و فیلترهای صدایی است که اِعمال جلوه‌‌ها (افکت‌ها) صدایی را برای خوانندگان ممکن می‌‌سازند.

فرم‌‌های موسیقایی راک نیز متغیر است. راک-اند-رول دهه‌‌ی ١٩۵٠ بر بلوز ١٢-خطی و آواز ٣٢-خطی مبتنی بود. در اواخر دهه‌‌ی ١٩۶٠ برخی افراد و گروه‌‌ها فرم‌‌های آزاد و انعطاف‌‌پذیرتر را تجربه کردند و برخی نیز فرم سوییت (suite) را از موسیقی کلاسیک اقتباس کرده و راک سمفونیک را پدید آوردند.

تکامل مهم دیگری که در موسیقی راک رخ داده پدیده‌‌ی آلبوم مفهوم (concept album) است که در آن تعدادی قطعه و ترانه، یک حکایت و مفهوم را روایت می‌‌کنند.

موسیقی‌‌دانان راک در ضبط استودیویی نیز نوآوری‌‌هایی پدید آورده‌‌اند از جمله ضبط چندشیاره (multi-track recording) که در آن بخش‌‌های مختلف آهنگ در زمان‌‌های مختلف و روی ریل (reel یا نوار)های جداگانه ضبط و در پایان روی هم گذاشته و میکس می‌‌شوند. این کار به برخی از هنرمندان این سبک امکان می‌‌دهد تمام یا بیشتر کارهای نوازندگی و خوانندگی آلبوم را خود به تنهایی انجام دهند.

کنسرت‌‌های راک نیز معمولاً پدپده‌‌های عظیم و پیچیده‌‌ای هستند که در آنها چندین هزار تماشاگر حضور دارند و از جلوه‌‌های پیشرفته مانند نورپردازی همگام و هماهنگ با موسیقی بهره برده می‌‌شود.